Herkaderen

De compagnie van kapitein Frans Banninck Cocq en luitenant Willem van Ruytenburgh maakt zich gereed om uit te marcheren, beter bekend als de Nachtwacht, is een schuttersstuk van de Hollandse kunstschilder Rembrandt van Rijn (1606-1669) en kwam in 1642 gereed. Het schilderij is eigendom van de gemeente Amsterdam en behoort sinds 1808 tot de collectie van het Rijksmuseum Amsterdam. Het canvas toont de twee schutters uit de titel, vergezeld door andere militieleden, alsmede enkele figuranten, terwijl ze zich aan het opstellen zijn. De Nachtwacht is een van de beroemdste schilderijen ter wereld.

Het schilderij werd in 1715, of iets daarna, aan alle vier de zijden ingekort om het schilderijpassend te maken voor een andere ruimte en meet tegenwoordig 363 × 438 cm. Bij het inkorten verdween onder meer de afbeelding van twee schutters. Door deze ingreep kreeg het schilderij een andere inhoud tussen de lijsten. Door deze andere inhoud werd de betekenis van het schilderij anders doordat de context – het ontbreken van de twee schutters – anders werd dan daarvoor.

Deze metafoor legt uit wat herkaderen is. Herkaderen verandert de overtuiging en levert inzicht en nuance op. Alles wat je gelooft is een overtuiging. Overtuigingen geven ons zekerheid. Het geeft ons een houvast in het leven. Het stuurt onze waarneming elke seconde van de dag en bepaalt in grote mate de betekenis van die waarneming. Stel je voor dat je een aantal keer hebt meegemaakt dat je dichtklapte toen je iemand voor het eerst ontmoette. Je zou dan kunnen denken dat nieuwe mensen ontmoeten eng is. Wanneer je daarvan overtuigd raakt, ben je sneller geneigd deze situaties te vermijden of een enge stemming op te roepen wanneer deze zich onverhoopt toch voordoen. Dit noemen we een belemmerende overtuiging. Vice versa geldt dit natuurlijk ook!

Overtuigingen bepalen waar we op focussen en wat daar de betekenis van is. Het geloof is hier een mooi voorbeeld van.

Herkanderen verandert het denkkader waar aan vast werd gehouden.We kunnen de inhoud of betekenis van een overtuiging herkaderen. We geven dan een andere betekenis door de uitgesproken (of gedachte) overtuiging inhoudelijk anders weer te geven.

Voorbeelden:

– Hij is altijd zo kinderachtig -> Hij is altijd zo speels
– Ik ben boos -> Ik geef mijn grenzen aan
– Jij leert niet snel genoeg -> Jij neemt de tijd om te leren

We kunnen ook de context van een overtuiging veranderen. Dit is de omgeving waarbij gedrag of gevoel of gedachten wél meer helpend zijn.

Voorbeelden:

– Hij is altijd zo kinderachtig -> Hij zal thuis een fantastisch leuke vader zijn
– Ik heb te weinig ervaring -> Deze werkgever zoekt juist onervaren medewerkers omdat ze die alles op hun manier kunnen leren
– Hij is zo perfectionistisch -> Wat fijn dat hij als chirurg zo perfectionistisch is

Een herkadering heeft effect als je zelf of de ander daar non-verbaal op reageert. Dit kun je goed waarnemen door goed en precies te kalibreren.

Omdenken is een goed voorbeeld van herkaderen. Eigenlijk is het gewoon herkaderen en deed NLP dit al in de jaren ‘70. Er zijn heel veel leuke boeken geschreven over omdenken met veel voorbeelden daarin. Mocht je meer willen lezen daarover zijn zij wel een aanrader.

Herkaderen in metaforen

Metaforen gebruiken is een manier om te herkaderen. Een goede metafoor kan een overtuiging veranderen. Metaforen kunnen ook gebruikt worden om de inhoud of context van een overtuiging te veranderen. Metaforen gebruiken is een vorm van indirecte communicatie. Er worden verhalen of beeldspraak gebruikt in een verhulde vergelijking met een situatie uit een leven. Zo worden prinsessen verliefd op prinsessen, zijn oude klokken het meest betrouwbaar en verliest de egel zijn stekels. Metaforen zijn een krachtige brug tussen ons bewuste en onbewuste denken.

Storytelling is een toepassing waarbij metaforen veel worden gebruikt. Een ingekapselde boodschap verpakt in een prachtig verhaal waar mensen hun eigen betekenis aan geven. Ze ‘verlammen’ als het ware het kritische denken waardoor dat omzeild wordt. Zo kunnen metaforen direct het onderbewuste binnendringen waardoor de waarnemingsfilters weinig kans krijgen. Stel dat we een probleemsituatie metaforisch vertellen, dan dissocieert ons dat van de betekenis van dat probleem.

Metaforen kunnen worden gebruikt om overtuigingen te veranderen en inzichten te verkrijgen. Vaak wanneer taboeonderwerpen worden besproken, gebeurt dat metaforisch. De eerste die tegen ons zegt ‘een vriend van mij wilde weten of….’ en dat die vriend daadwerkelijk echt bestaat, krijgt een taart.

Een goede metafoor is zo ongeveer het krachtigste middel voor verandering en beïnvloeding. Het neemt mensen mee op reis. Zeker als je communiceert in verschillende overlappende representatiesystemen.

Er zijn verschillende soorten metaforen te onderscheiden, waarbij de een wat technischer is dan de andere metafoor.

Directe metafoor: Twee verschillende situaties in dezelfde context en met hetzelfde onderwerp. ‘Ik had dat ook een keer toen ik ook een winterjas kocht…’.

Indirecte metafoor: Twee verschillende situaties in een andere context met hetzelfde onderwerp. ‘Ik ben geen sporter, maar ik ken wel het gevoel van een wedstrijd winnen. Ik was 12 toen ik…’.

Gelaagde metafoor: Twee verschillende situaties in een andere context met een ander onderwerp waarbij slechts de relationele aspecten hetzelfde blijven.‘Ik heb ook een zus. Zij deed dan wel niet X maar ze was wel heel erg Y’.

Isometrische metafoor: Twee verschillende situaties in een andere context met een ander onderwerp met een zelfde structuur en een gewenste afloop.

Complexe metafoor: Metaforen die multilevel communicatie in zich hebben en die transformationeel zijn.

– Luister naar het probleem, neem de informatie in je op en bedenk de doelstelling.
– Verplaats het probleem naar een andere tijd en andere plaats.
– Kies een hoofdfiguur waar de luisteraar zich mee kan identificeren.
– Vertaal het probleem in een probleem van de hoofdfiguur, in die andere tijd en op die andere plaats.
– Scherp de problemen aan.
– Kies een hulpbronfiguur, die, met wat voor hulpbronnen dan ook, voor een oplossing kan zorgen.
– Fantaseer de relatie tussen hoofdfiguur en hulpbronfiguur.
– Laat de hoofdpersoon zijn probleem oplossen met behulp van de hulpbronfiguur.
– Vertel het verhaal.