Het begint allemaal met een trilling. Een geluid. Een geur. Een blik. Een beweging in je ooghoek. Een toon in iemands stem. Een fractie van een seconde. Iets verandert er in je omgeving, en jij registreert het. Niet bewust. Niet als keuze. Gewoon: pats, een zintuig vangt iets op. Je ogen, je huid, je oren, je evenwichtsorgaan. Geen gedachte, nog geen gevoel — maar een prikkel. Fysiek. Neuraal. Direct.
En dan begint het. Binnen milliseconden schiet die prikkel via je zenuwbanen naar je hersenstam. Je brein, dat al duizenden jaren bedoeld is om één ding te doen — overleven — besluit razendsnel: veilig of onveilig? Niet slim. Niet moreel. Niet genuanceerd. Gewoon: bedreiging of geen bedreiging? Als het ook maar lijkt op iets wat eerder onveilig was, trekt je systeem aan de bel. Hartslag omhoog. Spierspanning. Pupillen groter. Ademhaling sneller. Alertheid aan. Je voelt het meestal niet eens direct. Maar het gebeurt. En ondertussen denk jij misschien: Wat is er met mij aan de hand?
De grap is: er is niks mis met je. Je systeem werkt perfect. Evolutionair gezien tenminste. Je brein is niet ontworpen om je gelukkig te maken, maar om je levend te houden. En dat betekent dat je veel vaker reageert op gevaar dan op waarheid. Je lichaam reageert sneller dan je hoofd. Je gevoel is sneller dan je logica. En voor je het weet heb je een oordeel, een irritatie, een spanning, een blokkade — nog vóór je überhaupt beseft wat er eigenlijk gebeurde.
En dan… ga je denken.
Niet als aansturing, maar als rechtvaardiging. Je brein vult in. Legt uit. Zoekt een verhaal bij het gevoel. “Hij neemt me niet serieus.” Of: “Dit heb ik eerder gehad, dit werkt niet.” Of: “Ik voel me niet veilig bij haar.” Maar die gedachte komt ná je ervaring. Die uitleg is achteraf. En als je eerlijk bent, weet je dat ook. Je verklaart je gedrag met woorden, maar je gedrag ontstond ergens anders. Diep. Vroeg. Lichamelijk.
Wat we vaak vergeten, is dat je brein vooral bezig is met voorspellen. Niet met reflecteren, niet met keuzes maken, maar met het verkleinen van onzekerheid. Op basis van eerdere ervaringen. Je brein houdt niet van verrassing. Het wil controle. Herkenning. Dus als je ooit pijn hebt gevoeld bij kritiek, zal je brein de volgende keer al reageren op de toon, de houding, het moment. Niet op de inhoud. En jij denkt misschien dat je rationeel afweegt wat er gebeurt, maar in werkelijkheid is je brein al bezig met verdedigen. Of vermijden.
Daarom voelen we ons zo vaak ‘in de war’ als we anders willen reageren, maar niet kunnen. Als je wilt luisteren, maar in de verdediging schiet. Als je feedback wilt geven, maar dichtklapt. Als je iets wilt doen, maar een rare spanning voelt. Het is niet dat je niet weet wat je zou moeten doen — het is dat je systeem het nog niet vertrouwt. En zolang je brein onveiligheid registreert, win je het nooit van je wil.
Maar hier komt de crux: wat je voelt is oud, maar wat je doet is van nu. Je reactie mag dan automatisch zijn, je gedrag is dat niet per se. Tussen prikkel en actie zit een microseconde van ruimte. En die ruimte kun je trainen. Niet door harder te denken, maar door je bewust te worden van je systeem. Door het te leren herkennen. Te vertragen. Te voelen: Wat gebeurt hier in mij? Niet waarom, maar wat. Geen analyse, maar observatie. Geen zelfkritiek, maar nieuwsgierigheid.
En precies daar ontstaat invloed.
De meeste mensen proberen hun gedrag te veranderen via wilskracht. Door te zeggen: “De volgende keer ga ik het anders doen.” Maar ze slaan een stap over. Ze negeren de fase waarin het brein intern al heeft beslist: Dit is niet veilig. En zolang dat oordeel onbewust blijft, blijf je in patronen hangen. Niet omdat je niet goed je best doet, maar omdat je systeem zichzelf herhaalt.
Daarom geloof ik niet in motivatie als startpunt. Ik geloof in bewustwording. In vertraging. In voelen wat je lijf doet vóór je denkt. En dan pas: kiezen. Bewust. Niet perfect. Maar kloppend.
Dat is precies waarom ik het WWSKD-model ontwikkelde. Niet als theorie. Maar als ordening van wat er echt gebeurt in een leer- en gedragsproces. Willen, Weten, Snappen, Kunnen, Doen. Elk woord is een laag in je systeem. Willen komt van binnenuit. Weten komt via taal. Snappen vraagt om inzicht. Kunnen vraagt om oefenen. En pas dan komt Doen — het gedrag dat zichtbaar wordt. Maar als je probeert te Doen zonder te Kunnen, of te Snappen, of zelfs te Willen, dan saboteer je jezelf. Dan komt gedrag niet voort uit integratie, maar uit compensatie. En dat houdt je niet vol.
Je brein werkt dus niet in logische stappen, maar in gelaagde beweging. Het moet vertrouwen voelen, context herkennen, richting ervaren. En jij, als mens in dat brein, hebt maar één echte opdracht: luisteren. Niet naar je verhaal. Maar naar je ervaring.
Als je merkt dat je gespannen wordt in gesprekken, stop dan met jezelf aanpraten dat je ‘gewoon wat meer moet ontspannen’. Vraag jezelf liever af: Wat registreer ik hier? Welke prikkel raakt me? Als je merkt dat je iemand ontwijkt, ga dan niet roepen dat je ‘druk’ bent, maar voel: Wat voel ik in mijn lijf als ik aan die persoon denk? Als je merkt dat je denkt: “Wat vindt hij nu van mij?” — onderzoek dan niet het antwoord, maar de oorsprong van die vraag.
Gedrag begint dus niet bij denken. Het begint bij prikkelverwerking. En prikkelverwerking wordt gestuurd door eerdere ervaringen, associaties, context. Maar gedrag kan wél eindigen in vrijheid — als je bereid bent om jezelf tussen prikkel en reactie af te vangen. Niet corrigeren. Niet negeren. Maar dragen.
Dat vraagt oefening. Niet om jezelf te fixen, maar om jezelf te leiden. Van binnenuit. En dat is misschien wel het enige echte leiderschap dat telt: jezelf leren begeleiden, van prikkel naar gedrag, zonder jezelf onderweg kwijt te raken. Dus de volgende keer dat je denkt: Waarom deed ik dat nou? Vraag jezelf liever: Wat voelde ik drie seconden eerder? En wat als ik daar de volgende keer bij blijf — in plaats van eroverheen te schreeuwen?
Je brein doet wat het kent. Maar jij kunt besluiten iets nieuws te leren. Niet ineens. Wel vandaag.
Op naar doen en verder weg van het weten,
Kevin
Zowel op werkgebied als privé heeft deze opleiding mij versterkt
De NLP Practitioner opleiding geeft een stevige basis voor iedereen die gesprekken voert met anderen, sterker wil worden in communicatie, doel(en) wil bereiken en patronen wil ontdekken bij zichzelf en een manier vinden om hiermee om te gaan.
Kevin & Cindy zijn zeer bekwame, professionele trainers die de opleiding goed, duidelijk en met een flinke dosis humor neerzetten. Zowel op werkgebied als privé heeft deze opleiding mij versterkt. Niet alleen sta ik steviger in mijn schoenen, maar bereik ik ook beter en sneller in gesprekken wat ik wil bereiken.
Kevin & Cindy ENORM BEDANKT voor deze geweldige, leerzame, mooie en fijne ervaring waar ik de rest van mijn leven profijt van zal hebben. Ik heb nu al zin in de Master! 🙂
Dionne den Hartog - Lees alle ervaringen
